"گل و مرغ" یا عاشق و معشوق
حسینعلی ماچیانی، از اساتید مطرح کشور در حوزه نگارگری به ویژه گل و مرغ در حاشیه کارگاه سه روزه نگارگری"گل و مرغ" در رشت، به خبرنگار شبستان گفت: برای تعریف "گل و مرغ" باید به تشریح ویژگی های این رشته هنری پرداخت و مشخص کرد که این رشته باید دارای چه ویژگی ها و مشخصاتی باشد تا بتوان آن را "گل و مرغ"، نامید.
وی در تعریف گل و مرغ، اظهارداشت: از همنشینی گل و پرنده در کنار یکدیگر در نقاشی، هنر نگارگری گل و مرغ به وجود می آید.
ماچیانی گفت: "گل و مرغ" به صورت عاشق و معشوق در کنار یکدیگر هستند، پرنده، به عشق باز شدن گل، انتظار می کشد و با تحمل انتظار و معاشقه ای که با گل دارد خود را تخلیه کرده به کمال می رساند و این خاصیتی است که در طبیعت وجود دارد.
وی اذعان داشت: "گل و مرغ" برداشتی از طبیعت است و هنرمندان ایرانی نیز با الگو گرفتن از طبیعت، آثار زیبایی را در این زمینه خلق کرده اند.
"گل و مرغ" ایرانی
وی با بیان اینکه باید بدانیم، تفاوت این رشته با سایر رشته های نقاشی در چیست و چرا آن را "گل و مرغ" ایرانی، می نامند، ادامه داد: این سبک نقاشی در اروپا و کشورهایی همچون ژاپن و چین نیز به کار می رود که به آن گل و مرغ ایرانی نمی گویند و آن را نوعی نقاشی گل یا نقاشی گل ها، می نامند.
ماچیانی در بیان ویژگی های نقاشی"گل و مرغ ایرانی"، تصریح کرد: موضوع، طرح و فرم، نوع و جنس رنگ به کار گرفته شده و ساخت و ساز از ویژگی های نقاشی گل و مرغ ایرانی محسوب می شوند.
وی ادامه داد: در این راستا موضوع کار، نقش تعیین کننده ای را بر عهده دارد و طرح و فرم اثر نیز تفاوت ها را مشخص می کند.
ماچیانی تصریح کرد: با در نظرگرفتن موضوع و طرح اثر حتی اگر اثر "گل و مرغ" با مداد کشیده شده باشد، می توان ایرانی بودن آن را تشخیص داد.
وی افزود: در واقع موضوع و نوع نگاه و طراحی هنرمند بیان کننده ماهیت و هویت این رشته هنری در کشور ایران، است.
کاربرد "گل و مرغ"
ماچیانی در خصوص کاربرد این رشته هنری، خاطر نشان کرد: "گل و مرغ" در زمان های گذشته بر روی جلد کتاب های ادبی، کتاب های دینی همچون قرآن، دیوان شعرا، قلمدان ها، قاب آیینه ها، صندوقچه ها، دسته آینه ها، فرش، دیوار نگاری ها و غیره، کاربرد داشته است.
وی بیان کرد: این شیوه کاربرد در گذشته بسیار رایج بوده است ولی به آن معنایی که این هنر در گذشته مورد استفاده قرار می گرفت، امروز بیشتر به صورت نمادین به کار می رود.
ماچیانی تصریح کرد: اگر چه در سال های اخیر این رشته هنری در برخی از ظروف، پرده خانه ها و لباس ها به کار گرفته شده است ولی از بیشترین کاربردهای آن می توان به استفاده در بردهای تبلیغاتی شهرداری ها و تابلوهایی که برای مغازه ها جنبه تبلیغی دارند، اشاره کرد.
تاریخچه
ماچیانی با اشاره به تاریخچه "گل و مرغ" گفت: تاریخچه دقیق این رشته هنری مشخص نیست و گزیده و بخشی از گل یا پرنده به صورت جداگانه یا مختلط (در کنار یکدیگر قرار گرفتن گل و پرنده) بر روی نقاشی های بر جای مانده بر روی سفالینه های ایران باستان، دیوار نگاری های دوره ساسانیان و برخی از ظروف دیده می شود که هنرمندان ایرانی از آن الگو ها، آرایه ها و نقوش در آثارشان بهره گرفته اند.
وی اضافه کرد: شکل گیری "گل و مرغ" رایج و مرسوم امروزی از دوره صفویه صورت گرفته و تغییر و تحولات و ترکیبات آن، بعدها به وجود آمده است.
ماچیانی بیان کرد: بن مایه اصلی"گل و مرغ" از دوره ساسانیان بوده که در طول قرون بعد از ساسانی تا تیموری حدود 400 الی 500 سال دچار تغییر و تحول شده است.
ماچیانی خاطرنشان کرد: در دوره زندیه و قاجار، هنر گل و مرغ مستقل تر شده و به نوعی به دوره تکمیلی و اوج خود رسیده است و با توجه به تقاضایی که در آن زمان برای این نوع نقاشی وجود داشت هنرمندان زیادی این آثار را تکرار یا کپی، کردند.
وی ادامه داد: هنرمندان در این دوره از گل ها و شکوفه هایی که در اطرافشان وجود داشت و به آن علاقه داشتند در نقاشی خود استفاده می کردند و برخی از هنرمندان نیز از گل هایی همچون زنبق و نرگس که خاصیت ایستایی داشتند، بهره می گرفتند و اینها نکاتی هستند که بعدها در نقاشی به عنوان اصول و پایه کار، قرار گرفت.
ماچیانی تصریح کرد: همچنین در آثار ممتاز و برجسته گل و مرغ می توان انواع گل های به کار گرفته شده توسط هنرمندان، فصل و محل رویش گل ها در مناطق مختلف، احساسات پرندگان، اینکه نر یا ماده یا نغمه خوان باشند، یا به دنبال جفت خود بگردند، قابل مشاهده و بررسی است.
وی با بیان اینکه متاسفانه هنرمندان دوره معاصر در این زمینه وقت کمتری گذاشته و آثار و تحقیقات و پژوهش های کمی در این راستا ارائه کرده اند، اگر چه نظریه هایی درباره هنر گل و مرغ موجود است اما هنرمندانی که در این زمینه کارهای علمی و کارگاهی انجام داده و حاصل تجربیات خود را به گونه ای صحیح به دیگران انتقال داده باشند، محدود هستند.
آثار قدما از منابع موثق و معتبر هنر نگارگری در حوزه "گل و مرغ" است
ماچیانی تاکید کرد: آثار قدما از منابع موثق و معتبر هنر نگارگری در حوزه "گل و مرغ" در کشور ایران محسوب می شود.
وی گفت: اگر چه گزیده هایی به صورت پایان نامه یا در قالب مقالات ارائه شده، اما کاربرد این آثار تا حدودی سلیقه ای است و نمی تواند برای استناد هنرجویان جامع و کامل باشد.
ماچیانی در خصوص منابع معتبر رشته گل و مرغ، یادآور شد: هنرجویان برای دست یابی به منابع معتبر و موثق می توانند از آثار اساتیدی همچون فرشچیان، مهرگان، علیرضا میری، ناصر خلیلی(2 جلد کتاب با عنوان جلدهای لاکی) و کتاب تسبیح گوی بنده، بهره بگیرند.
وی ادامه داد: علاوه بر این موسسات انتشاراتی چون فرهنگستان هنر، زرین و سیمین، نگارگر و غیره که کتاب های نفیس عرضه می کنند می توانند از مراجعی باشند که علاقه مندان می توانند به آن رجوع کنند.
ماچیانی اشاره کرد: در حال حاضر در زمینه هنر گل و مرغ با کمبود و خلاء مواجه هستیم و آثار مکتوب و مدونی نداریم که اصول و مبانی صحیح هنر نگارگری و نقاشی ایرانی را معرفی کند هنر نگارگری و نقاشی ایرانی قابلیت همراهی و همگامی با هنر مدرن اروپا را در خود دارد و امیدواریم اساتید برجسته این رشته گام های موثری را بردارند تا این هنر بتواند قابلیت خود را بیشتر نشان دهد.
شناسنامه هنرمند
حسینعلی ماچیانی متولد سال 1344، استاد دانشگاه های شاهد و سوره و دارای 23 سال سابقه فعالیت هنری است.
وی در رشته هنر نگارگری، گل و مرغ، تذهیب، تشعیر، طراحی فرش و خوشنویسی فعالیت می کند و علاوه بر پدید آوردن نگاره های گوناگون و تصویر سازی، کتاب های متعددی از خیام و حافظ، به آموزش اصول و مبانی نگارگری پرداخت.
تالیف بیش از 30 جلد کتاب های آموزشی(مبانی نگارگری) و کتاب طرح و تذهیب، گل و مرغ(مرغان تسبیح گوی)- جلد 1و2، تصویرگری دیوان اشعار حافظ، خیام و مولوی از آثار این استاد هنرمند است.
ماچیانی برگزیده دو سالانه نگارگری در سال 86 و برگزیده نمایشگاه های قرآنی، می باشد.
منبع: http://shabestan.ir/detail/News/45732